Những ngày qua, dư luận hết sức quan tâm về việc có một số nhà báo bị cơ quan công an khởi tố, bắt tạm giam về các tội bảo kê cho lâm tặc, cưỡng đoạt tài sản, tống tiền. Định viết một entry về vấn đề này nhưng thấy trên trang PetroTimes có bài của Như Thổ nói rất đúng, xin dẫn lại mọi người cùng đọc.
Theo thông tin chúng tôi mới nhận được, có thể sẽ còn có một số nhà báo, trong đó có cả những người giữ những chức vụ quan trọng ở một vài tờ báo có tiếng cũng sẽ bị “nhập kho” lần này.
Như vậy là từ đầu năm đến nay, đã có dăm ba nhà báo dính vào vòng lao lý. Nếu tính trong khoảng hơn 10 năm trở lại đây thì số nhà báo phải xử lý bằng pháp luật chắc cũng đến con số chục, còn số phóng viên bị thu thẻ hoặc bị các kỷ luật hành chính khác thì không nhớ hết được.
Đây thực sự là điều đáng buồn, bởi lẽ báo chí của chúng ta bấy lâu nay được tiếng là “trong sạch” so với nhiều ngành nghề khác. Báo chí vốn luôn là người đầu tiên lên tiếng đấu tranh chống tiêu cực, phanh phui những vụ tham nhũng, chính vì thế, mà những vụ phóng viên “dính chàm” luôn được dư luận quan tâm. Và đặc biệt, những phóng viên có sai phạm lại thường hay “cao giọng” chống “tiêu cực” nhất.
Thế mới gọi là “Chân mình thì lấm bề bề. Lại còn đốt đuốc đi rê chân người”.
Các phóng viên đang tác nghiệp tại một sự kiện lớn.
Có một điều là ở những ngành nghề khác, nếu muốn tham nhũng, tham ô, muốn làm sai để trục lợi thì thường là phải có chức, có quyền. Nhưng đối với báo chí thì khác. Không ít phóng viên chẳng có chút quyền hành nào, thậm chí còn là phóng viên không ai biết tên tuổi vẫn có thể “kiếm chác” nhờ cái danh “nhà báo”. Những người này viết lách thì xoàng hoặc cùng lắm là có được vài ba tác phẩm báo chí khá. Nhưng họ đã lợi dụng nghề nghiệp của mình, lợi dụng vị thế của tờ báo để tống tiền các doanh nghiệp, để viết theo kiểu “đâm thuê, chém mướn”; viết theo kiểu “gắp lửa bỏ tay người”; viết theo kiểu “ném đá giấu tay”. Chẳng thế mà anh em báo chí thường ngao ngán nói với nhau rằng, nếu có cuộc thi “Olympic” môn “thọc gậy bánh xe”, “ném đá giấu tay”, “gắp lửa bỏ tay người” thì sẽ có nhiều “vận động viên” là phóng viên ẵm hết các giải cao (?!).
Ai cũng nhận thấy rằng, từ khi Đảng, Nhà nước bắt đầu công cuộc đổi mới, xây dựng, phát triển kinh tế đến nay, báo chí đã có những công lao rất to lớn vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, đấu tranh chống tham nhũng và các vấn đề tiêu cực của xã hội.
Nhưng ai cũng lại nhận thấy một điều rằng, báo chí đang dần trở thành một cơ quan quyền lực thứ tư, mặc dù tất cả hệ thống báo chí Việt Nam đều được đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng. Tuy không ai thừa nhận vị trí quyền lực thứ tư của báo chí, nhưng ai cũng biết, công luận hoặc các nguồn thông tin từ báo chí ngày càng có tác động mạnh mẽ đến tất cả các vấn đề của xã hội. Trong một xã hội đang có nhiều vấn đề phức tạp, trong đó đặc biệt là những khó khăn về xây dựng, phát triển kinh tế thì vai trò của báo chí càng lớn. Và thế là phóng viên báo chí trở thành những người có “quyền lực”. Khi người phóng viên thấy rằng, mình có quyền lực, được xã hội vị nể, thậm chí có những người sợ hãi (tất nhiên là những người làm sai thì thường sợ báo chí), thì người phóng viên ấy càng thấy rằng, mình đã “đứng trên đầu” thiên hạ.
Do không ý thức được mình và cùng với đó là thói háo danh, thích quyền lực, nên không ít phóng viên khi đi xuống cơ sở đã có lối hành xử vô lễ, xấc xược, thậm chí “mục hạ vô nhân”. Người viết bài này đã từng chứng kiến rất nhiều cảnh phóng viên khi làm việc có lối hỏi người cung cấp tài liệu cho mình như kiểu hỏi cung, nói năng thì cộc lốc, không biết thưa gửi là gì. Thậm chí tuổi tác chỉ đáng tuổi con, tuổi cháu người đối thoại, nhưng khi hỏi thì coi như… bằng vai phải lứa.
Các doanh nghiệp hiện nay rất khốn khổ về tình trạng một số người mạo danh phóng viên, tất nhiên trong đó có cả những phóng viên “thật” gọi điện “đòi” quảng cáo, thậm chí có những người còn nói theo kiểu “có quảng cáo không thì bảo”. Còn chuyện vớ được một chút tài liệu nội bộ có liên quan đến vụ này, việc khác của đơn vị, rồi gọi điện đe dọa sẽ viết bài thì là chuyện thường ngày ở rất nhiều doanh nghiệp.
Gần đây có một câu “ranh ngôn” rằng: “Đừng dây với nhà báo…”. Nghe mà thấy đau đớn làm sao cho nghề báo.
Cũng phải thừa nhận rằng, các cấp chính quyền thường rất “ngại” báo chí và đây chẳng phải riêng gì Việt Nam, mà trên thế giới cũng vậy. Đó chính là vì báo chí có sức mạnh riêng, rất khó kiểm soát.
Tại sao lại có những chuyện buồn về báo chí như thế này?
Tại sao trong làng báo lại đang nảy nòi ra nhiều con sâu như thế?
Theo chúng tôi, có ba nguyên nhân.
Thứ nhất, đó là báo chí đang trở thành cơ quan quyền lực và những người phóng viên tự thấy mình có quyền lực. Từ việc có quyền lực mới sinh ra lạm quyền, lộng quyền, mà các chế tài của pháp luật đối với báo chí xem ra lại chưa đủ mạnh.
Thứ hai, việc quản lý phóng viên ở nhiều tờ báo rất lỏng lẻo. Tình trạng khoán cho phóng viên phải viết bài kèm quảng cáo để mang tiền về cho tòa soạn đang xảy ra ở nhiều tờ báo.
Một nguyên nhân nữa là báo chí hiện nay đang rất “đói”. Doanh nghiệp “chết” kéo theo báo chí “chết”. Số lượng những cơ quan báo chí sống được bằng chính nội lực của mình ở Việt Nam này có lẽ đếm ra chỉ trên mười đầu ngón tay. Còn lại đều phải sống bằng quảng cáo, bằng “ấn… phẩm” – nghĩa là báo được bán đến những đối tượng buộc phải mua bằng ngân sách Nhà nước, bất kể tờ báo đó xuống đến cơ sở có người đọc hay không. Báo giấy thì đang trên đà chết dần chết mòn, bởi vì sự lên ngôi của báo điện tử. Sự suy giảm kinh tế khiến người ta không có tiền để mà mua báo nữa, vì giá giấy, giá công in tăng cao. Nhưng chính các báo điện tử chính thống cũng đang bị vật “lên bờ xuống ruộng” bởi sự ra đời của hàng loạt các trang tin tổng hợp, chuyên sống bằng nghề ăn cắp, chôm chỉa bài vở… Gần đây, Bộ Thông tin và Truyền thông đã có nhiều biện pháp mạnh nhằm chấn chỉnh hoạt động của thông tin điện tử, nhưng nhiều trang tin tổng hợp đã kịp thời thay đổi thủ đoạn, ấy là mượn tư cách của báo khác để xuất bản tin.
Vừa rồi, đoàn Hội Nhà báo Việt Nam sang thăm và làm việc với Hội Nhà báo Trung Quốc và mới thấy, tình hình báo chí bên ấy cũng ảm đạm không kém. Hầu như tất cả các tờ báo quan trọng của quốc gia ở Trung ương, kể cả như Nhân dân Nhật báo đều không thể sống bằng nghề làm báo. “Đói thì đầu gối phải bò” – họ phải mở công ty kinh doanh khách sạn, nhà hàng, mở rạp chiếu phim, bán hàng trực tuyến… Nghĩa là phải làm “bất cứ nghề gì” hợp pháp để kiếm tiền nuôi… báo. Đặc biệt là tình trạng phóng viên vi phạm đạo đức nghề nghiệp ngày một nghiêm trọng và để đối phó với tình trạng này, một số hội nhà báo thành phố đã phải thành lập Ủy ban Đạo đức Nhà báo để chuyên điều tra, xử lý các vụ việc liên quan đến báo chí.
Báo chí, quen “đốt đuốc” đi “soi chân” người khác, nhưng có lẽ, mỗi tờ báo hãy “soi” lại chính mình.
N.T
Nguồn: Mõ làng
