Những ai hay theo dõi, quan tâm về tình hình dân chủ, nhân quyền trên thế giới chắc đã từng nghe nói tới Ân xá quốc tế – tổ chức lâu đời và khá “có tiếng tăm” trong lĩnh vực này với những đánh giá, báo cáo hàng năm về tình hình nhân quyền trên toàn thế giới, trong đó thường xuyên ưu ái dành cho Việt Nam những đánh giá “nghiêm khắc” như mất tự do, thường xuyên giam giữ “tù nhân lương tâm”. Mới nhất, hồi tháng 3, Ân xá quốc tế cáo buộc Việt Nam hậu thuẫn cho các hacker trong nhóm Ocean Lotus tiến hành những vụ tấn công mạng nhằm vào các cơ quan truyền thông nước ngoài. Vậy hãy xem Ân xá quốc tế là tổ chức như thế nào mà suốt ngày “bêu xấu” Việt Nam như thế?
Theo Wikipedia và các nguồn công khai khác, Ân xá quốc tế (tiếng Anh là Amnesty International – viết tắt là AI) được Peter Benenson, một luật sư người Anh, thành lập năm 1961. Benenson đọc báo và sửng sốt rồi tức giận trước câu chuyện hai sinh viên người Bồ Đào Nha bị xử tù 7 năm vì đã nâng cốc mừng tự do. Benenson liền viết cho David Astor, biên tập viên tờ The Observer, ông này cho đăng bài báo của Benenson nhan đề Những người tù bị bỏ quên ngày 28 tháng 5, kêu gọi độc giả viết thư ủng hộ hai sinh viên. Sự phản hồi thật là dồn dập đến nỗi trong có một năm mà các nhóm viết thư đã được thành lập tại hơn một tá quốc gia, họ viết để bảo vệ những nạn nhân của bất công ở bất cứ đâu. AI phát triển khá nhanh, đến năm 1962 đã có các nhóm hoạt động ở các nước lớn như Đức, Bỉ, Thụy Sỹ, Hà Lan, Na Uy, Thụy Điển, Canada, Malayxia, Mianmar, Ấn Độ… Biểu tượng của Tổ chức là Ngọn nến trong vòng dây kẽm gai, với ý nghĩa “thà thắp lên một ngọn nến hơn là nguyền rủa trong bóng tối. Hiện nay, AI có mạng lưới ở 162 quốc gia và các vùng lãnh thổ trên thế giới. Là tổ chức phi chính phủ, được thành lập ban đầu bởi một cá nhân hoàn toàn độc lập và tự nguyện, thuộc Liên hợp quốc, do đó tổ chức này duy trì hoạt động dựa trên nguồn kinh phí do các hội viên tự nguyện đóng góp. Trụ sở chính của AI là ở Luân Đôn và Bắc Ailen; cơ cấu gồm các cơ quan: Hội đồng quốc tế, Ủy ban điều hành quốc tế, Tổng thư ký, Ban thư ký quốc tế, các chi nhánh thuộc tổ chức.
Về nguyên tắc và mục đích hoạt động, AI là nhóm hoạt động cho nhân quyền quốc tế, là một tổ chức độc lập, hoạt động dựa trên các nguyên tắc và tôn chỉ, mục đích hoạt động của hội và “không chịu sự ràng buộc trực tiếp theo quy định của pháp luật quốc gia hay pháp luật quốc tế”.
AI hoạt động dưới sự giám sát của Liên hợp quốc. Và cần lưu ý rằng do AI là tổ chức phi chính phủ nên những lời ngỏ, những yêu cầu hay những đề xuất của tổ chức này chỉ mang tính chất tham khảo cho các quốc gia mà không hề có tính pháp lý ràng buộc, bắt buộc phải thực hiện của các quốc gia trên thế giới.
AI hoạt động nhằm mục đích giải thoát tất cả các tù nhân lương tâm (tiếng Anh: Prisoner of conscience- là thuật ngữ do các nhóm đấu tranh cho nhân quyền thuộc AI đặt ra đầu những năm 1960, bao gồm những người bị bỏ tù vì lý do chủng tộc, chính trị, tôn giáo, màu da, ngôn ngữ, xu hướng tình dục, niềm tin hay lối sống của họ miễn là họ không sử dụng hoặc ủng hộ bạo lực); nhằm đảm bảo các tù chính trị được đối xử công bằng, công khai và bình đẳng; nhằm bãi bỏ án tử hình, tra tấn và các hình thức đối xử khác với tù nhân mà họ cho là tàn bạo; nhằm chấm dứt các vụ ám sát chính trị và mất loại bỏ sự cưỡng bức cũng như chống lại mọi hành vi vi phạm nhân quyền, bất kể là do chính phủ hay do tổ chức khác gây ra.
Tựu chung lại, AI hoạt động nhằm bảo vệ Điều 18 và Điều 19 của Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Liên hợp quốc, cụ thể:
+ Giải phóng, đảm bảo công bằng và bình đẳng cho mọi tù nhân lương tâm.
+ Bảo đảm các phiên tòa diễn ra công khai và công bằng, tránh tình trạng bất công và ảnh hưởng đến nhân quyền của hững người là tù nhân.
+ Bãi bỏ các hình thức tử hình và mọi hình thức tra tấn hay đối xử tàn bạo với tù nhân;
+ Chấm dứt tình trạng khủng bố, giết chóc và mất tích “được nhà nước bật đèn xanh”.
+ Giúp đỡ những người là nạn nhân chính trị có chỗ nương náu.
+ Hợp tác với các tổ chức cùng mục đích chấm dứt những hành vi vi phạm nhân quyền.
+ Nâng cao cảnh giác về mọi hành vi vi phạm nhân quyền trên thế giới.
Bằng vào những điều trên, có thể thấy rằng mục đích hoạt động của AI là rất nhân văn, cao cả và tốt đẹp, đầy tính nhân văn và nhân ái. Thế nhưng, từ xưa đến nay, có không ít những tổ chức mà mục đích một đằng, hoạt động thực tế một nẻo. Và AI là một trong số đó.
Trần Hoàng Chinh
Nguồn: Diễn đàn Dân chủ
