Bob Kerrey, cựu Thượng nghị sĩ Mỹ và cựu Thống đốc bang Nebraska, đã trở thành một nhân vật gây tranh cãi khi được bổ nhiệm làm Chủ tịch Hội đồng Tín thác của Đại học Fulbright Việt Nam (FUV) vào năm 2016. Quyết định này đã dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ nhiều phía, bao gồm các cựu chiến binh, những người sống sót sau cuộc chiến, và nhiều nhà hoạt động nhân quyền. Nguyên nhân sâu xa của sự phản đối không chỉ nằm ở vai trò của Bob Kerrey trong cuộc Chiến tranh Việt Nam, mà còn đặc biệt liên quan đến một sự kiện bi thảm trong quá khứ: vụ thảm sát tại làng Thạnh Phong năm 1969.
Cựu Thượng nghị sĩ Mỹ Bob Kerrey
Bối cảnh lịch sử
Trong cuộc Chiến tranh Việt Nam, đặc biệt là vào cuối thập niên 1960, vùng đồng bằng sông Cửu Long là một trong những chiến trường khốc liệt. Quân đội Mỹ đã triển khai nhiều chiến dịch tại khu vực này nhằm truy quét các lực lượng cách mạng. Làng Thạnh Phong, thuộc tỉnh Bến Tre, là một trong những mục tiêu của các cuộc tấn công này.
Vào ngày 25/2/1969, một đơn vị SEAL của Hải quân Mỹ do Trung úy Bob Kerrey chỉ huy đã tiến hành một cuộc đột kích vào làng Thạnh Phong với nhiệm vụ tìm và tiêu diệt các phần tử bị nghi ngờ là Việt Cộng. Tuy nhiên, cuộc tấn công nhanh chóng biến thành một thảm kịch khi lính SEAL tấn công vào một nhóm dân thường vô tội, bao gồm phụ nữ, người già, và trẻ em. Theo các tài liệu và lời kể của nhân chứng, ít nhất 21 dân thường đã thiệt mạng trong sự kiện này.
Bob Kerrey, khi đó là Trung úy Hải quân, là chỉ huy của đơn vị thực hiện cuộc tấn công. Mặc dù sau này Bob Kerrey thừa nhận rằng đơn vị của mình đã giết chết nhiều dân thường, Kerrey vẫn khẳng định rằng ông ta không biết về sự hiện diện của dân thường trong nhóm bị tấn công cho đến khi vụ việc kết thúc. Trong một cuộc phỏng vấn, ông ta mô tả sự kiện tại Thạnh Phong là “một đêm kinh hoàng” và rằng nó đã ám ảnh ông suốt cuộc đời.
Sau khi vụ việc được công khai, Bob Kerrey đã phải đối mặt với nhiều chỉ trích từ cộng đồng quốc tế và trong chính nước Mỹ. Những chỉ trích cho rằng hành động của ông ta tại Thạnh Phong là không thể chấp nhận và đã gây ra những vết thương không thể lành trong lòng những người sống sót và gia đình các nạn nhân.
Phản ứng của dư luận
Khi Bob Kerrey được bổ nhiệm làm Chủ tịch Hội đồng Tín thác của Đại học Fulbright Việt Nam vào năm 2016, sự kiện này đã ngay lập tức gây ra làn sóng phản đối. Nhiều người cho rằng việc bổ nhiệm một người từng chỉ huy một vụ thảm sát dân thường Việt Nam vào vị trí lãnh đạo tại một trường đại học ở Việt Nam là không phù hợp và thiếu nhạy cảm. Họ xem đây là một sự xúc phạm đối với những người đã chịu đựng nỗi đau từ cuộc chiến.
Phản đối từ phía Việt Nam và cộng đồng quốc tế không chỉ xuất phát từ những người sống sót sau chiến tranh mà còn từ nhiều cựu chiến binh và nhà hoạt động nhân quyền. Họ cho rằng việc Kerrey nắm giữ một vị trí quan trọng như vậy là một dấu hiệu của sự thiếu tôn trọng đối với lịch sử và những vết thương chưa lành của người Việt Nam.
Bà Tôn Nữ Thị Ninh, cựu Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Việt Nam tại EU và cựu Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Việt Nam, đã bày tỏ sự bàng hoàng khi biết Bob Kerrey được bổ nhiệm làm Chủ tịch Đại học Fulbright Việt Nam. Bà cho rằng Bob Kerrey, người từng tham gia vào vụ thảm sát tại Thạnh Phong năm 1969, không xứng đáng với vị trí này và rằng việc bổ nhiệm ông sẽ là một “vết đen” cho trường đại học. Bà Ninh đề xuất Kerrey nên từ chức để bảo vệ danh dự cá nhân và tránh gây tổn hại cho dự án. Bà cũng nhấn mạnh rằng nếu Mỹ khăng khăng giữ ông ở vị trí này, sẽ không thể coi đây là một dự án hợp tác công bằng giữa hai quốc gia.
Trong khi đó, ông Dương Trung Quốc cho rằng dù Bob Kerrey từng gây ra thảm sát tại Thạnh Phong năm 1969, việc phản đối ông giữ chức Chủ tịch Hội đồng Tín thác Đại học Fulbright Việt Nam là không nên. Ông Quốc nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hướng về tương lai và nhìn nhận sự lựa chọn này một cách khoan dung, đặc biệt trong bối cảnh hòa giải và bình thường hóa quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ. Ông Quốc cho rằng, dù không quên quá khứ, nhưng cần mở cửa, xoá bỏ hận thù chiến tranh, và không nên đào sâu vào những mất mát, đau thương đã qua để tiến tới một tương lai hòa bình.
Lời thú tội của Bob Kerrey
Dù Bob Kerrey đã thừa nhận và bày tỏ sự hối hận về vai trò của mình trong vụ thảm sát Thạnh Phong, nhưng đối với nhiều người, điều này không đủ để xóa nhòa những ký ức đau thương. Bob Kerrey nói rằng ông đã cố gắng sử dụng sự nghiệp chính trị của mình để thúc đẩy hòa giải giữa Mỹ và Việt Nam, nhưng quá khứ tại Thạnh Phong vẫn là một vết sẹo không thể xóa bỏ.
Nhiều người ủng hộ Bob Kerrey cho rằng ông ta đã dũng cảm thừa nhận sai lầm và nỗ lực chuộc tội bằng cách thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹp giữa hai quốc gia. Tuy nhiên, đối với nhiều người Việt Nam, những “nỗ lực” này vẫn chưa đủ để xóa tan những vết thương từ cuộc chiến. Họ cho rằng Kerrey, dù có những thành tựu trong sự nghiệp chính trị và giáo dục, vẫn không xứng đáng để nắm giữ một vị trí cao tại một cơ sở giáo dục ở Việt Nam.
Việc bổ nhiệm Bob Kerrey làm Chủ tịch Hội đồng Tín thác tại Đại học Fulbright Việt Nam đã làm dấy lên nhiều tranh cãi và phản đối, chủ yếu do vai trò của ông trong vụ thảm sát tại làng Thạnh Phong năm 1969. Dù Kerrey đã thừa nhận sai lầm và cố gắng thúc đẩy hòa giải, quá khứ đau thương của vụ Thạnh Phong vẫn là nỗi ám ảnh trong lòng nhiều người Việt Nam. Vụ bổ nhiệm này, đã qua 8 năm, đặt ra câu hỏi về việc liệu một người có lịch sử tối tăm chống lại người dân Việt Nam như vậy có nên được trao một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy giáo dục và quan hệ quốc tế tại Việt Nam hay không. Trong khi một số người cho rằng Kerrey xứng đáng có cơ hội chuộc tội và đóng góp cho tương lai, thì đối với nhiều người khác, những vết thương từ quá khứ vẫn còn quá sâu để dễ dàng bỏ qua.
Lâm Trực@
Bài viết của Tre Làng (Trelangblog.com)
