Toàn bộ 4 đề cử giải 'Ý tưởng' của giải thưởng 'Bùi Xuân Phái- Vì tình yêu Hà Nội' lần thứ 14-2021

1. Dự án “Tái lập kiến trúc chùa Diên Hựu – Một Cột bằng công nghệ thực tế ảo”

Đây là dự án của SEN Heritage với sự tham gia của một nhóm các nhà nghiên cứu trẻ, tiên phong, sử dụng các kết quả nghiên cứu liên ngành cùng công nghệ thực tế ảo để tái lập các giá trị văn hóa truyền thống cho công chúng chiêm ngưỡng, trải nghiệm.

Bằng cách đó họ đã tái lập được kiến trúc chùa Diên Hựu – Một Cột để công chúng có thể ngắm nhìn những hình ảnh xa xưa trong không gian tổng thể của chùa, một công trình kiến trúc đặc sắc, biểu tượng của Thăng Long – Hà Nội. Công nghệ thực tế ảo khiến cho công chúng như bước vào không gian di sản kiến trúc vàng son thời Lý cách đây 800 năm, mà nay không còn tồn tại trên thực tế.

Mặt bằng tổng thể tháp Một Cột chùa Diên Hựu thời nhà Lý năm 1105 với bình đồ mandala theo văn bia Sùng Thiện Diên Linh (khắc năm 1121).

Chùa Một Cột – biểu tượng văn hóa ngàn năm của Hà Nội. Tái lập: SEN Heritage.

Mặc dù các sản phẩm của dự án còn gây tranh cãi về tính thuyết phục của các suy luận khoa học, nhưng không thể phủ nhận, đây là một nỗ lực rất nghiêm túc của những con người rất có tâm với di sản. Xét dưới góc độ quảng bá và giáo dục di sản thì đây là một việc làm rất có ý nghĩa và có thể ứng dụng trong công tác trưng bày bảo tàng, nhằm giáo dục, quảng bá văn hóa truyền thống, điện ảnh, du lịch…

Trẻ em mẫu giáo tham quan VR3D chùa Diên Hựu.

2. Ý tưởng xây dựng cao tốc ngầm và cải tạo sông Tô Lịch thành công viên lịch sử, văn hóa, tâm linh

Đây là những đề xuất của Công ty CP Tập đoàn Môi trường Nhật Việt (JVE). Ông Nguyễn Tuấn Anh – Chủ tịch JVE – cho biết đã có văn bản báo cáo Thành phố Hà Nội về việc đề xuất tài trợ miễn phí lập Quy hoạch xây dựng “Hệ thống hầm ngầm khổng lồ chống ngập kết hợp cao tốc ngầm chống ùn tắc nội đô đầu tiên của Hà Nội dọc Công viên Tô Lịch” và tài trợ miễn phí lập Quy hoạch “Công viên lịch sử, văn hóa, tâm linh Tô Lịch” bằng nguồn vốn viện trợ từ phía Nhật Bản.

Theo thuyết minh của dự án thì đây là hệ thống đường cao tốc quy mô lớn, vừa đảm bảo lưu thông từ Vành đai 3 – Võ Chí Công – sân bay Nội Bài, vừa để chống ngập (hệ thống chống ngập “khổng lồ” bao gồm các giếng thu nước, hầm ngầm thoát nước… đặt phía dưới tầng cao tốc ngầm), góp phần giải quyết tận gốc vấn đề ngập úng trong khu vực nội đô.

Mặt cắt ngang hệ thống hầm ngầm khổng lồ chống ngập kết hợp cao tốc ngầm chống ùn tắc nội đô đầu tiên của Hà Nội dọc sông Tô Lịch. Nguồn: Báo Dân trí.

Bên trên hệ thống đường hầm “khổng lồ” này chính là dòng sông Tô Lịch với toàn bộ lòng sông và hai bên bờ, được cải tạo bằng Dự án “Công viên Lịch sử – Văn hóa – Tâm linh Tô Lịch”. Cụ thể 14,6 km dòng sông sẽ được xử lý ô nhiễm, xây dựng thành đại công viên, bao hàm các yếu tố lịch sử, văn hóa và tâm linh liên quan đến Thăng Long – Hà Nội xưa. Kết hợp yếu tố du lịch, chẳng hạn: Xây dựng các “Lầu Thủy đình” hay “Lầu Vọng Nguyệt”, để mỗi người dân, du khách có thể trải nghiệm dịch vụ du lịch tâm linh tới các đền, chùa; tham quan vãn cảnh trên thuyền rồng…

Hình ảnh mô phỏng “Công viên Lịch sử – Văn hóa – Tâm linh Tô Lịch”. Nguồn: Báo Lao động

Có thể ghi nhận, đây là một giấc mơ đẹp cả về môi trường, cảnh quan lẫn hạ tầng kỹ thuật cho toàn bộ lưu vực sông Tô Lịch. Nhưng vì quy mô của nó quá lớn, nên tính khả thi của dự án, cũng như việc khai thác những điểm gì trong các yếu tố lịch sử, văn hóa, tâm linh tại các công trình dự kiến xây dựng này còn gây nhiều tranh cãi.

3. Đồ án Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng

Thường vụ Thành ủy Hà Nội đã cho ý kiến về chủ trương hoàn thiện Đồ án Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng, tỷ lệ 1/5.000 vào tháng 3/2021 và dự kiến sẽ được trình lên Bộ Xây dựng để thông qua vào cuối năm nay

Gắn với đoạn sông Hồng dài khoảng 40 km từ cầu Hồng Hà đến cầu Mễ Sở, đồ án quy hoạch bao phủ diện tích 11.000 ha; thuộc 55 phường, xã và 13 quận, huyện; dân số tính toán theo quy hoạch từ 280.000 đến 320.000. Tinh thần của bản quy hoạch gắn với việc cải tạo, chỉnh trang, tái thiết hệ thống dân cư hiện hữu, bảo tồn các công trình di tích, kiến trúc có giá trị lịch sử, kết hợp khai thác quỹ đất phát triển mới tạo lập diện mạo đô thị hai bên sông Hồng.

Đây là bản quy hoạch đã được mong chờ hàng chục năm nay, nhằm giúp Hà Nội “quay mặt ra hướng sông Hồng”, tận dụng nguồn tài nguyên cảnh quan đang bị bỏ phí trong hàng chục năm qua. Điểm nổi bật ở đồ án này là ý tưởng làm trong sạch môi trường đô thị, dám dành tới 70% diện tích tại khu vực này chỉ để phục vụ cho các công trình trồng cây xanh và tạo không gian công cộng, phục vụ cộng đồng – điều rất khác so với một ý tưởng cũng đề xuất ưu tiên phát triển đô thị ngoài đê từ quá khứ.

“Quy hoạch sông Hồng là vấn đề rất quan trọng đối với sự phát triển của Hà Nội, song từ trước đến nay, việc xây dựng vẫn bỏ ngỏ vì thiếu cơ sở pháp lý. Lần này, thành phố Hà Nội đang nỗ lực rất lớn để hoàn thiện đồ án Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng. Tại hội nghị Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội cho ý kiến về chủ trương hoàn thiện đồ án Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng tổ chức ngày 10/3/2021, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, khi đó là Bí thư Thành ủy Hà Nội cho biết, các chuyên gia đầu ngành mà Hà Nội tham vấn đều nhận định, đây là đồ án tốt nhất từ trước đến nay và đủ điều kiện để được phê duyệt. Trên cơ sở xem xét cẩn trọng, kỹ lưỡng, Ban Thường vụ Thành ủy cũng đã nhất trí cao về chủ trương giao Ban Cán sự đảng UBND thành phố chỉ đạo hoàn thiện đồ án, xin ý kiến các bộ, ngành liên quan… ” (Báo “Hà Nội mới”, 30/9/2021).

Việc Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng dự kiến được phê duyệt vào cuối năm 2021 sẽ là cơ sở và cơ hội để khai thác hiệu quả tiềm năng khu vực, hình thành diện mạo mới cho Thủ đô. Ảnh: Báo Hà Nội mới.

4. Ý tưởng “Biến các nhà máy cũ thành không gian sáng tạo” cho Hà Nội

Đây là ý tưởng, được mạng lưới “Vì một Hà Nội đáng sống” – một mạng lưới cộng đồng, thành lập với mục đích vận động, kêu gọi những hoạt động tích cực cho Hà Nội – đã khởi xướng từ cuối năm 2020.

Ý tưởng này gắn với một thực tế là: Theo quy hoạch, khoảng 90 nhà máy, cơ sở công nghiệp đã và đang phải được di dời khỏi nội thành Hà Nội từ 2019. Trong đó có những công trình có tuổi đời hàng trăm năm với kiến trúc độc đáo, có giá trị lịch sử xứng đáng được giữ lại làm di tích kiêm không gian văn hóa sinh hoạt sống động. Nhưng trên thực tế, nhiều trường hợp trong số này đã bị đập bỏ để xây chung cư đại trà, vừa gây nên sự luyến tiếc vừa gia tăng sức ép về dân số đã rất lớn tại nội đô.

Từ cuối năm 2020, Mạng lưới “Vì một Hà Nội đáng sống” đã tổ chức một số cuộc tọa đàm, đồng thời chia sẻ tại một số diễn đàn về quy hoạch đô thị đối với ý tưởng này. Gần nhất, ý tưởng này cũng được trình bày trong Tọa đàm tham vấn của Thành ủy Hà Nội về “Đề án phát triển công nghiệp văn hóa ở Thủ đô” ngày 16/6.

Đặc biệt, vào tháng 4/2021, mạng lưới này cũng tổ chức buổi hòa nhạc Vì một Hà Nội đáng sống tại không gian sáng tạo Complex 01 ở Tây Sơn, Hà Nội (vốn là Nhà máy in Công đoàn cũ). Đây là lần đầu tiên, tại Hà Nội diễn ra một sự kiện âm nhạc tại không gian vốn là nền của một nhà máy cũ, qua đó khiến dư luận quan tâm hơn về tiềm năng của những không gian này trong việc phục vụ các hoạt động sáng tạo và nghệ thuật.

Chiều 25/4/2021, tại Hà Nội, Dàn Hợp xướng Đa dạng, Hợp xướng Hanoi Voices và nhiều nghệ sĩ khác cùng hòa giọng trong chương trình nghệ thuật “Vì một Hà Nội đáng sống”. Ảnh: Tuấn Đức/TTXVN.

Có thể thấy, ý tưởng sử dụng quỹ đất khi di dời nhà máy, xí nghiệp đi để tạo ra một số không gian văn hóa sáng tạo cũng không mới. Đây là cách làm phổ biến trên thế giới và cũng đã được nhắc tới rất nhiều tại Việt Nam trong vài năm qua. Tuy nhiên, ý tưởng của mạng lưới này được hình thành và thực hiện khá công phu, tâm huyết, kèm thêm một số khảo sát, số liệu rất cụ thể và thuyết phục, nên được truyền thông quan tâm, đồng thời cũng đang tạo ra một hiệu ứng tốt trong dư luận.