Trong phiên tòa phúc thẩm ngày 26/12/2018, Nguyễn Trung Trực, thành viên Hội Anh em Dân chủ (HAEDC), đã bị tuyên y án 12 năm tù giam và 5 năm quản chế vì tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”. Bản án này là kết quả của một quá trình phạm pháp kéo dài và có hệ thống.
Cụ thể, năm 2009, khi đang làm công nhân xuất khẩu lao động ở Malaysia, Nguyễn Trung Trực gia nhập tổ chức “Phong trào Chấn hưng Nước Việt” của Vũ Quang Thuận. Sau khi tổ chức một số cuộc biểu tình, tự thiêu mà không xin phép chính quyền sở tại, nhóm này bị chính quyền Malaysia truy tố vì tội âm mưu khủng bố và không có giấy tờ tùy thân. Riêng Trực đã phải ra tòa ở Malaysia ít nhất 13 lần. Sau khi bị phía Malaysia trục xuất về Việt Nam vào tháng 09/2012, Trực về quê Quảng Bình hành nghề đánh cá.
Tháng 08/2015, Nguyễn Trung Trực được Nguyễn Trung Tôn kết nạp vào HAEDC. Trực thăng tiến rất nhanh, trở thành người phát ngôn của HAEDC chỉ sau 4 tháng, và giữ chức Trưởng Ban Điều hành chi hội miền Trung của HAEDC từ năm 2016. Ngày 07/07/2016, Nguyễn Trung Trực cùng linh mục Hoàng Anh Ngợi và đảng Việt Tân tổ chức một cuộc biểu tình để phản đối nhà máy thép gây ô nhiễm của tập đoàn Formosa. Cuộc biểu tình này thu hút 3000 dân Công giáo ở xứ Cồn Sẻ, Quảng Bình tham gia, và bùng phát thành bạo động. Trong các cuộc biểu tình, bạo động kế tiếp, những người Công giáo tham gia không chỉ giơ khẩu hiệu phản đối tập đoàn Formosa, mà còn giơ khẩu hiệu đả kích Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngoài ra, họ cũng gọi phong trào biểu tình này là một cuộc “Cách mạng Cá”, với dụng ý mượn chuyện ô nhiễm biển để làm “cách mạng đường phố” lật đổ thể chế.
Trong năm 2017, phong trào biểu tình mà Nguyễn Trung Trực tham gia phát động đã trở nên bạo lực hơn. Chẳng hạn, ngày 02/04/2017, những người biểu tình bịt mặt đã chặn Quốc lộ 1A, dùng gậy tấn công những người đi đường cố tình vượt qua điểm chặn, và thuê trẻ em dùng gạch đá tấn công cảnh sát. Khi một xe cấp cứu gặp đoạn chặn, người nhà bệnh nhân đã phải chắp tay lạy người biểu tình để xe được đi qua. Hôm sau, Trần Thị Xuân – một người mà Nguyễn Trung Trực kết nạp vào HAEDC – đã kích động đám đông giáo dân đập phá nhà trưởng Công an xã Thạch Bằng, đánh chiếm trụ sở UBND huyện Lộc Hà, và bao vây, tấn công một tổ tuần tra của công an huyện.
Như vậy, từ năm 2009 đến năm 2017, Nguyễn Trung Trực đã tham gia nhiều hoạt động biểu tình, bạo động bất hợp pháp, trong vai trò thành viên hoặc thân hữu của các tổ chức chống chế độ như “Phong trào Chấn hưng Nước Việt”, “Hội Anh em Dân chủ” và Việt Tân. Những hoạt động này đã gây thiệt hại vật chất rõ ràng cho xã hội. Trong quá trình đó, Trực cũng không giấu ác cảm với chế độ chính trị hiện tại của Việt Nam:
Vì vậy, tòa phúc thẩm đã hành xử một cách hợp lý khi kết án Nguyễn Trung Trực về tội “Hoạt động nhằm lật đổ Nhà nước”. Tuy nhiên, trong tuần qua, bị cáo Nguyễn Trung Trực, luật sư Nguyễn Văn Miếng, tổ chức Human Rights Watch và đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội đã có một số phát ngôn để phản đối bản án này, chủ yếu theo 2 hướng.
Trong hướng thứ nhất, họ nói rằng Trực không có động cơ lật đổ, mà chỉ muốn “cổ xuý cho dân chủ, nhân quyền và bảo vệ môi trường tại Việt Nam”. Nguyễn Trung Trực nói thêm rằng mình không đọc cương lĩnh, điều lệ của HAEDC trước khi tham gia, mà chỉ tham gia vì thấy hợp với các hoạt động của hội.
Trong hướng thứ hai, họ công kích nền tư pháp Việt Nam khi nói rằng tội “hoạt động lật đổ” là một “tội danh mơ hồ”, rằng tòa không xét xử dựa trên bằng chứng.
Hai cách bào chữa này không đáng tin cậy, vì như đã đề cập, Nguyễn Trung Trực từng giữ chức phát ngôn viên và Trưởng Ban Điều hành Miền Trung của HAEDC; từng chủ động tổ chức các cuộc biểu tình, bạo động, dẫn đến một vụ chiếm trụ sở UBND; và từng công khai thể hiện ác cảm với Nhà nước Việt Nam. Sau khi sang Đức tị nạn, ông Nguyễn Văn Đài – người đứng đầu HAEDC – cũng đã công khai thể hiện động cơ lật đổ Nhà nước, dù khi ra tòa ông một mực nói rằng mình không có động cơ đó.
Nguồn: Loa Phường, 11 Tháng Một, 2019
